Θεωρητικό Πλαίσιο

Στόχοι αυτού του κεφαλαίου είναι να μάθουμε :

• ΠΟΙΕΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕΤΑΒΆΛΛΟΥΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΕΦΟΥΝ ΤΗΝ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΤΗΣ ΓΗΣ
• Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΣΤΟΥΣ ΦΥΣΙΚΟΥΣ ΠΟΡΟΥΣ ΝΕΡΟΥ
• ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΜΕ ΜΕ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΣΥΝΑΝΘΡΩΠΩΝ ΜΑΣ ΠΟΥ ΠΛΗΤΤΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΦΥΣΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ
• ΝΑ ΕΞΕΤΑΣΟΥΜΕ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΚΑΙ ΝΑ ΔΟΥΜΕ ΤΑ ΜΕΡΗ ΠΟΥ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΟ ΝΕΡΟ
• ΝΑ ΜΑΘΟΥΜΕ ΤΡΟΠΟΥΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΝΕΡΟΥ
• ΝΑ ΜΑΘΟΥΜΕ ΤΟΝ ΚΥΚΛΟ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ
• ΝΑ ΓΝΩΡΙΣΟΥΜΕ ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΠΗΓΕΣ ΜΟΛΥΝΣΗΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ

    Οι ανθρώπινες δραστηριότητες στην πλειονότητα τους έχουν αρνητική επίδραση πάνω στη γή. Συνήθως την μεταβάλλουν και την καταστρέφουν σε μεγάλο βαθμό. Θα αναφέρουμε τις δραστηριότητες που παρακολουθήσατε στο βίντεο και θα προσθέσουμε σε αυτές και άλλες.

    Αρχικά, Η φωτιά που άναψε κάποιος εμπρηστής, αφού έκαψε χιλιάδες στρέμματα και προξένησε μεγάλες καταστροφές σε χλωρίδα και πανίδα και αφού χάθηκε ένας τόπος αναψυχής που μας προσφέρει οξυγόνο, έφερε και μελλοντικές καταστροφές αφού δεν υπήρχαν τα δέντρα να συγκρατήσουν το νερό με τις ρίζες τους και επακολούθησαν μεγάλες πλημμύρες. Πλημμύρες είναι δυνατόν να έχουμε και από την συνήθεια των ανθρώπων να ρίχνουν στις κοίτες των ποταμών απορρίμματα από μπάζα. Και δεν είναι μόνο αυτό. Μπορούμε να έχουμε κατολισθήσεις και από κατασκευές έργων και από καταστροφή δασών, που μπορεί να συνδυαστεί και με ανθρώπινα θύματα.

    Η υλοτομία επίσης και ιδίως η ανεξέλεγκτη καταστρέφει την ενότητα του δάσους και την ικανότητά του για ανανέωση. Τα καυσαέρια επίσης των πόλεων και των βιομηχανιών επηρεάζουν την ανάπτυξη των δασών όπως το ίδιο συμβαίνει και από τους επισκέπτες των δασών που πολλές φορές αφήνουν κάθε είδους σκουπίδι στο δάσος και πολλά από αυτά μάλιστα είναι δυνατό να γίνει και εστία πυρκαγιάς το καλοκαίρι( μπουκάλι κλπ).

    Αλλοίωση της επιφάνειας της Γης, είναι δυνατόν να συμβεί ακόμα και με έργα χρήσιμα προς τον άνθρωπο. Π. χ. για την διάνοιξη ενός μεγάλου δρόμου και η δημιουργία σήραγγας( έργα οδοποιίας), διευκολύνει μεν την κυκλοφορία, αλλάζει όμως τη μορφολογία του εδάφους ακόμα και η δημιουργία φραγμάτων, μπορεί να αποθηκεύει νερό και να αντιμετωπίζονται οι ξηρασίες και οι πλημμύρες αλλά από την άλλη παρεμποδίζεται η μετανάστευση και η κυκλοφορία ειδών πανίδας( ψάρια), δημιουργούνται τμήματα ξηράς στις εκβολές των ποταμών(προσχώσεις) και επεμβαίνουμε στη φυσική ομορφιά του τοπίου.

   Πυρκαγιά σε Ελληνικό δάσος                                              Καυσαέρια βιομηχανίας

ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ

    Η προστασία των δασών πρέπει να γίνει στόχος όλων των ανθρώπων αλλά και το ίδιο το κράτος να λάβει προστατευτικά μέτρα, όπως η επαρκής φύλαξή τους, η έγκαιρη επέμβαση των δυνάμεων κατάσβεσης και η δημιουργία αντιπυρικών ζωνών. Ακόμα και η χρήση συστημάτων ανίχνευσης φωτιάς, όπως υπάρχει σε πολλές χώρες του εξωτερικού.

• Αν καταφέρουμε να προστατέψουμε τα δάση θα έχουμε καθαρό και πόσιμο νερό, περισσότερο οξυγόνο και πιο καθαρή ατμόσφαιρα. Αλλιώς θα έχουμε αύξηση της θερμοκρασίας, μείωση του οξυγόνου και πολλές πλημμύρες.

    Ένα απο τα σημαντικότερα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι είναι η λειψυδρία. Πάνω απο 2.000.000.000 κάτοικοι της Γής δεν έχουν πρόσβαση σε επαρκείς ποσότητες νερού. Με τις τεχνικές που είναι διαθέσιμες σήμερα, θα μπορούσαν να περιοριστούν οι απαιτήσεις σε νερό.

Λύσεις

    Παρότι τα ¾ της επιφάνειας του πλανήτη μας καλύπτεται από νερό, το 97 % είναι αλμυρό και το 3% γλυκό. Είναι λοιπόν φανερό ότι πολύ μικρότερο ποσοστό από το 3% των υδάτων της γης είναι πόσιμο.

    Οι κλιματικές αλλαγές, η ρύπανση του νερού και η κακή διαχείρισή του ελαττώνουν κατά πολύ την ποσότητα και συνάμα τη διαθεσιμότητά των υδάτινων πόρων. Παρόλα αυτά συνεχίζουμε να θεωρούμε ότι το νερό είναι αστείρευτο. Οι άνθρωποι στις πόλεις και τα χωριά καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες νερού απερίσκεπτα μη αναλογιζόμενοι ότι το νερό δεν είναι ανεξάντλητο.

    Ο μέσος όρος κατανάλωσης ανά άτομο στις αναπτυγμένες χώρες είναι 150-200 λίτρα νερού την ημέρα, αριθμός υπερβολικός αν σκεφτεί κανείς ότι οι ίδιες ανάγκες θα μπορούσαν να καλυφθούν ακόμα και με 50 λίτρα ανά ημέρα. Δεν είναι ανάγκη να μειώσουμε τις βασικές μας ανάγκες αρκεί μόνο να αλλάξουμε τον τρόπο αντιμετώπισή μας όσον αφορά τη διαχείριση του νερού και με απλούς τρόπους να κατορθώσουμε τη μείωση της κατανάλωσής του στην καθημερινότητα μας, με κύριο στόχο να εξαλείψουμε την σπατάλη του πιο πολύτιμου αγαθού για την επιβίωσή μας.

Αναφορικά με τα παραπάνω σας παραθέτουμε Τρόπους Εξοικονόμησης νερού για την καθημερινή μας ζωή:

1) Χρησιμοποίησε μία λεκάνη με νερό για να πλένεις τα φρούτα, τα χόρτα και τα λαχανικά, και όχι με συνεχή ροή νερού.

2) Μην αφήνεις κατεψυγμένα τρόφιμα κάτω από νερό, για να ξεπαγώσουν. Είναι προτιμότερο να τοποθετήσεις τα τρόφιμα από το προηγούμενο βράδυ στη συντήρηση του ψυγείο και την επομένη να τα αφήσεις σε θερμοκρασία δωματίου.
3) Χρησιμοποίησε το ίδιο ποτήρι για το νερό που πίνεις κατά τη διάρκεια της ημέρας. Με αυτό τον τρόπο θα χρειαστούν λιγότερα ποτήρια πλύσιμο.

4) Με την τοποθέτηση ενός ταχυθερμοσίφωνα στο νεροχύτη της κουζίνας, έχεις συνεχές ζεστό νερό, μειώνοντας έτσι το κόστος ρεύματος αλλά κυρίως μειώνεται η ποσότητα κρύου νερού που χάνεται περιμένοντας το ζεστό.

5) Για κρύο νερό χρησιμοποίησε νερό από το ψυγείο και μην αφήνεις τη βρύση να τρέχει.
6) Όταν μαγειρεύεις, φρόντισε να επιλέγεις το σωστό σκεύος σε μέγεθος έτσι ώστε να έχει χωρητικότητα σε νερό όχι μεγαλύτερη από αυτή που χρειάζεται.

7) Χρησιμοποίησε το πλυντήριο πιάτων, όταν είναι γεμάτο πλήρως.

8) Άφησε τα λερωμένα κουζινικά σκεύη να μουλιάσουν σε δοχείο με νερό και απορρυπαντικό. Έτσι με ελάχιστο νερό στο ξέπλυμα θα έχεις γρήγορο και πλήρες καθάρισμα.

9) Ελάττωσε τη διάρκεια χρήσης του ντους και μείωσε τη ροή του τηλεφώνου της ντουζιέρας.
10) Μην αφήνεις τη βρύση ανοιχτή, όταν ξυρίζεσαι, όταν πλένεις το πρόσωπό σου, τα δόντια σου ή τα χέρια σου.

11) Αν έχεις τη δυνατότητα, αντικατέστησε το καζανάκι σου με ένα, που διαθέτει διπλής ροής. Υπάρχουν καζανάκια που έχουν δύο κουμπιά. Ένα για μικρή ροή και ένα με μεγαλύτερη. Εάν δεν είναι εύκολη η αντικατάσταση, τοποθέτησε μέσα στο καζανάκι ένα δοχείο πλαστικό, για τη μείωση του όγκου του νερού.
12) Χρησιμοποίησε πολλές φορές τις πετσέτες σώματος και προσώπου, μειώνοντας έτσι τον όγκο των άπλυτων ρούχων. Κατά τον ίδιο τρόπο επαναχρησιμοποίησε και σκεύη της κουζίνας και χρήση φαγητού και νερού πολλές φορές.

13) Χρησιμοποίησε το πλυντήριο ρούχων και πιάτων, με πλήρες φορτίο.

14) Έλεγξε το καζανάκι της τουαλέτας καθώς και το πλυντήριο ρούχων για τυχόν διαρροές.
15) Τοποθέτησε πιστόλι ρυθμιζόμενης ροής στην άκρη του λάστιχου ποτίσματος ώστε να εκμηδενίσεις το χρόνο που χάνεται το νερό από τη στιγμή που ανοίγεις τη βρύση μέχρι να αρχίσεις το πότισμα καθώς και τις διαρροές μεταξύ φυτών.

16) Εξέτασε προσεκτικά την τοποθέτηση των ψεκαστήρων και ρύθμισε τους κατάλληλα ώστε να επιτυγχάνεται το πότισμα του γρασιδιού και των φυτών και όχι των πεζοδρομίων.
17) Ως προτεινόμενες ώρες ποτίσματος συνιστάται οι πρωινές καθώς παρατηρείται μείωση της ταχύτητας του αέρα και της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος και κατ’ επέκταση ελάττωση της απώλειας του νερού από την εξάτμιση.

18) Απόφυγε την ανώφελη χρήση νερού για το πότισμα του κήπου σου. Η συνιστώμενη πυκνότητα ρήψης νερού για το γρασίδι κυμαίνεται από 5 έως 7 ημέρες για την περίοδο του καλοκαιριού και από 10 έως 14 ημέρες για τους χειμερινούς μήνες. Σημειώνεται ότι μία επαρκής ποσότητα βρόχινου νερού εξασφαλίσει αποθέματα διάρκειας δύο εβδομάδων. Για περαιτέρω πληροφορίες ενημερώσου από τον τοπικό γεωπόνο, για τη συχνότητα και την ποσότητα που χρειάζονται τα φυτά που σε ενδιαφέρουν.
19) Προτίμησε φυτά σύμφωνα με τις κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής σου
20) Τα πλεονεκτήματα ενός αυτόματου ποτίσματος είναι πολλά. Έλεγξε μόνο το δίκτυο και βεβαιώσου ότι δεν υπάρχουν διαρροές.

21) Προτίμησε αυτόματο πότισμα με σταγόνες και όχι με ψεκασμό γιατί δεν υπάρχουν διαρροές από εξατμίσεις.
22) Μην χρησιμοποιείς υπερβολικές ποσότητες λιπασμάτων, τα οποία προκαλούν μεγαλύτερες απαιτήσεις για νερό.

Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ

    Υδρολογικός Κύκλος είναι η κυκλική μεταφορά του νερού από τους ωκεανούς και την ξηρά στην ατμόσφαιρα, η οποία πραγματοποιείται μέσω της εξάτμισης και των βροχοπτώσεων.
    Το νερό στη φύση μετασχηματίζεται, ταξιδεύει συνεχώς και ανακυκλώνεται. Ο λεγόμενος “κύκλος του νερού” εκτός από τη βιολογική του αξία, προσφέρει στον άνθρωπο-θεατή εικόνες και εμπειρίες μοναδικής ομορφιάς μέσα από τα φυσικά φαινόμενα στα οποία συμμετέχει. Συνοπτικά μπορεί να περιγραφεί ως εξής: από τα νερά που υπάρχουν πάνω στην επιφάνεια της Γης εξατμίζονται συνεχώς τεράστιες μάζες νερού κάτω από την επίδραση της ηλιακής θερμότητας. Οι υδρατμοί που δημιουργούνται μ' αυτό τον τρόπο συμπυκνώνονται σε σύννεφα, καθώς έρχονται σε επαφή με τα ψυχρά στρώματα της ατμόσφαιρας, προκαλώντας έτσι την επιστροφή του νερού στη Γη υπό μορφή βροχής, χιονιού ή χαλαζιού. Ενα μέρος του νερού αυτού επανεξατμίζεται αμέσως, ενώ ένα άλλο (επιφανειακά νερά) συγκεντρώνεται σε χειμάρρους και σε ποτάμια που ρέουν σε λίμνες και από εκεί στη θάλασσα, απ' όπου επανεξατμίζονται. Ενα άλλο μέρος τέλος διηθείται στο έδαφος, όπου απορροφάται από τη βλάστηση σχηματίζοντας υπόγειους ποταμούς, σπήλαια, λίμνες, και υδροφόρους ορίζοντες που αναδύονται πάλι στην επιφάνεια ή φτάνουν απ' ευθείας στη θάλασσα.
    Η μαγευτική αυτή υδάτινη διαδρομή διαμορφώνει τοπία: τροπικά δάση, κατακτητές αχανών εκτάσεων, ρυάκια, ποταμούς, καταρράκτες που διαβρώνουν τα σπλάχνα και τις πλαγιές των βουνών, λίμνες, γήινα μάτια που φλερτάρουν με τον ουρανό, χιόνι και παγετώνες, λευκές συνθέσεις αόρατου γλύπτη, κυκλοθυμικούς ωκεανούς, άλλοτε ήρεμους κι άλλοτε οργισμένους συντρόφους και τέλος σύννεφα, διαβατάρικα όνειρα, καβαλάρηδες στη ράχη τ' ουρανού.

Ο κύκλος του νερού

ΠΗΓΕΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ

• Οι σπουδαιότερες πηγές ρύπανσης, οι οποίες επιβαρύνουν κατ΄ αρχήν τα επιφανειακά νερά και στη συνέχεια τους υπόγειους υδροφόρους ορίζοντες, μπορεί να ταξινομηθούν στις εξής κατηγορίες:  

• Αστικά λύματα: Ακάθαρτα νερά πόλεων και οικισμών που προέρχονται από τις κατοικίες και διάφορες άλλες δραστηριότητες (σχολεία και πανεπιστήμια, δημόσιες επιχειρήσεις, χώροι εργασίας, τουριστικές μονάδες, νοσοκομεία, εργαστήρια και ιατρικά κέντρα, βιοτεχνίες κα).

• Βιομηχανικά υγρά απόβλητα, που μπορεί να είναι παρόμοια με τα αστικά λύματα ή να περιέχουν και επικίνδυνα ή και τοξικά στοιχεία.

• Γεωργικά υγρά απόβλητα, τα νερά απορροής εντατικά καλλιεργούμενων εκτάσεων που μπορεί να περιέχουν λιπάσματα ή/και φυτοφάρμακα.

• Κτηνοτροφικά υγρά απόβλητα, τα υγρά απόβλητα που προέρχονται από μεγάλες ή μικρότερες μονάδες εκτροφής ζώων.

• Διείσδυση θαλασσινού νερού λόγω υπεράντλησης των υπόγειων νερών ή λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας εξαιτίας της αλλαγής του παγκόσμιου κλίματος ("φαινόμενο θερμοκηπίου"). 

• Όξινη βροχή εξαιτίας της ατμοσφαιρικής ρύπανσης ή κατακρήμνισης των αέριων ρύπων με τη βροχή, το χιόνι, τον άνεμο ή λόγω βαρύτητας.

Νερό και Κλιματική Αλλαγή

• Η κλιματική αλλαγή θα συρρικνωθεί τους πόρους του γλυκού νερού.

    Μια από τις κύριες συνέπειες της αλλαγής του κλίματος στον πλανήτη είναι η σημαντική μείωση των βροχοπτώσεων και η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας, γεγονότα που θα προκαλέσουν τη μείωση των διαθέσιμων υδατικών πόρων. Η αύξηση εξάτμισης και συμπύκνωσης του νερού θα φτάσει το 7-15%, ενώ αναμένεται μείωση των βροχοπτώσεων στην περιοχή της Μεσογείου έως και 15%.

       Ο υδρολογικός κύκλος προβλέπεται να επηρεαστεί σημαντικά από την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της Γης. Η τήξη των πολικών πάγων και η αλλαγή της θερμοκρασίας των υδάτων θα επηρεάσουν τις βροχοπτώσεις και την εξάτμιση σε διάφορες περιοχές καθώς και τα θαλάσσια ρεύματα ρυθμίζουν το κλίμα του πλανήτη.